ქართველთა, ებრაელთა და სომეხთა მეგობრობის სიმბოლო სოფელი ლაილაში
სოფელი ლაილაში ლეჩხუმში მდებარეობს, ზღვის დონიდან დაახლოებით, 850 მეტრზე, სოფელი გამოირჩევა ბუნების სილამაზით და უამრავ ტურისტს იზიდავს. ლაილაში განსაკუთრებით ცნობილია მთის ფერდობზე მოწყობილი აუზით, საიდანაც მთებისა და ლაჯანურის წყალსაცავის შესანიშნავი ხედები იშლება. სოფელში შემორჩენილია XIX საუკუნის ეკლესიები. X საუკუნის ლაილაშის ბიბლია,ერთერთი უდიდესი მნიშვნელობის კულტურული ძეგლია, რომელიც ამჟამად საქართველოს ხელნაწერთა ინსტიტუტში ინახება.
“ლაილაშის უძველესი ისტორიული სოფლის საზოგადოება შედგებოდა ქართველების, ბერძნებისა და სომხებისაგან და მიუხედავად სხვადასხვა რელიგიური მრწამსისა, შეხმატკილებულად ცხოვრობდნენ.
„არ მახსენდება არც ერთი კონფლიქტი, რომელიც სოფელში ამ სამი სხვადასხვა ეროვნების და რელიგიური მსოფლმხედველობის ადამიანთა შორის მომხდარიყო, ყველანი ერთად და მეგობრულად ვცხოვრობდით, ერთმანეთის ჭირს და ლხინს ვიზიარებდით“,-უყვება „რეგიონულ კვირას“ ლაილაშის მაცხოვრებელი და ლეჩხუმის კოლორიტი გურამ ჩაჩხიანი. იხსენებს, რომ ლაილაში ძველთაგან ქალაქად იხსენიებოდა გარკვეულ პერიოდში ლეჩხუმის სავაჭრო ცენტრადაც იყო ცნობილი.
სოფელ ლაილაშში ადგილას, ,რომელსაც სახელად დღემდე ე.წ. „ბაზარი“ შემორჩა, ებრაელთა სალოცავი სინაგოგა დგას, განსაკუთრებულ იდაუმალებას სოფლის განაპირას მდებარე ებრაელთა სასაფლაო მატებს, რომელსაც პატივისცმეით დღემდე ეპყრობიან ლაილაშლები.
„ებრაელები ლაილაშს მესტიიდან, სოფელ ლახამულადან ჩამოსახლებულან. ლაილაშს მაშინ საქარავნო გზა გადიოდა და ებრაელებს სავაჭრო მიზნით როგორც ჩანს, ლაილაში საცხოვრებლად ძალიან აწყობდათ, ისინი მხოლოდ ვაჭრობდნენ და არანაირ სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობას არ ეწეოდნენ. მაშინ აქ 300 კომლი ცხოვრობდა, მაგრამ 8 შვილზე ნაკლები არცერთს ჰყავდა და საკმაოდ მრავალრიცხოვანი ოჯახები ჰქონდათ.მათი ბავშვები სკოლას არ ამთავრებდნენ,მეოთხე კლასის მერე სავაჭრო საქმით იყვნენ დაკავებულები. რაც შეეხება სომხებს, ისინი ლაილაშს ცოტა გვიან დასახლდნენ და მიუხედავად იმისა, რომ ებრაელები და სომხები ერთმანეთთან არსად მსოფლიოში შეხმატკბილებულად არ ცხოვრობდნენ, აქ მათი მეგობრობა გამონაკლისად შეიძლება ჩავთვალოთ“,-ამბობს გურამ ჩაჩხიანი.
ებრაელთა ორი რაბინი ახსოვს, ერთი ლაილაშელი ებრაელი იყო, მისი გარდაცვალების შემდეგ რაბინი ონიდან მიუწვევიათ. ზედმიწევნით იცავდნენ რელიგიურ წესებს და მაშინაც კი, როცა ლაილაშს მათ დასახლებაში ცეცხლი გაუჩნდა და თითქმის ნახევარი სოფელი გადაიწვა, იმის გამო, რომ შაბათი იყო და მათ საქმიანობა მკაცრად ეკრძალებოდათ, თითქმის ყველაფერი დაეწვათ და ებრაელებს ხელინარ გაუნძრევიათ,მხოლოდ ლაილაშელი ქართველი მამაკაცები ცდილობდნენ მათი სახლების გადარჩენას
.ომის დროს თურმე, როცა ვაჭრობა არარ იყო, ძალიან გაუჭირდათ და ლაილაშელმა მეზობლებმა და მეგობრებმა გაატანინეს თავი.
განსაკუთრებულად უვლის ლაილაში მათ საფლავებს, რომელიც ერთერთი ულამაზესი ადგილია სოფელში-„მათ მიცვალებულთა დასასაფლავებლად ორი ჭურჭელი ჰქონდათ-დიდი და პატარა. მიცვალებულს საფლავზე რომ მიიყვანდნენ, ზეწარში გაახვევდნენ,დამარხავდნენ, კუბოს უკან ბრუნებდნენ, ქალებს კი საფლავზე შესვლის უფლება არ ჰქონდა“,-იხსენებს რიტუალებს სოფლის კოლორიტი.
ბევრი რამ დაუტოვა მრავალეროვნებამ ლაილაშს, ბევრიც ქართველებისგან ისწავლეს, ამბობს გური ბაბუ და იმ გარდაცვლილ ებრაელ მეგობრებს იხსენებს, რომელიც თავის ბავშვობას თან გაატანა.
მარინე სვანიძე